Mens zijn

Plakkerige pakjes, rommelige rijmpjes, liedjes van ver vóór het woke-tijdperk. Ze behoren definitief tot het verleden. Hoewel wij van huis uit gewend waren om Sinterklaas te vieren met surprises en gedichten, zijn de Elbersjes ook willoos ten prooi gevallen aan de oprukkende amerikanisering van ons hele leven. Onder de Kerstboom groeide als gevolg daarvan in de loop van december een vrolijke stapel Kerstcadeaus, terwijl Sinterklaas ons huis onopgemerkt passeerde. Wat volgde was een slappe mix van het feest van de goedheiligman en zijn nieuwe collega. Gewiekst grepen sommige familieleden hun kans en cancelden direct de surprise en het gedicht en bestelden er op los bij onze nationale pakjesbezorgers. Jammer, dat wel. Met het verval van surprise en gedicht verdwenen ook twee uitgelezen mogelijkheden om elkaar op subtiele wijze de maat te nemen. Waar mijn vader vroeger mensen kon laten sidderen met zijn scherpe pen, maakte mijn broer Fred op de technische school eens een metalen sigaret, verstopte het pakje erin en laste het dicht. De ongelukkige ontvanger had er met een ijzerzaag dik drie kwartier voor nodig gehad om het te openen.

In de stapel onder de Kerstboom lag voor mij Nexus, het nieuwe boek van Yuval Harari. Ze hadden gelijk geen kind meer aan me. Harari is een geweldige observator van (groepen) mensen en wijdt dit boek aan de mens als informatieverwerker. Informatie is de lijm die mensen bindt, leren we van Harari. Mensen willen altijd iets hebben om in te geloven en ze zijn tegelijkertijd gek op het ordenen van alles wat ze hebben bedacht. Het zorgt voor twee kampen: de mythologen en de bureaucraten. Die kampen trekken in de loop van de tijd altijd verschillende kanten op. Kerkgemeenschappen zijn daarvan een mooi voorbeeld: op zoek naar de balans tussen wat je gelooft en wat dat betekent voor je handelen ontstonden er rivaliserende kerken, elk overtuigd van hun eigen gelijk.

In haptonomische kringen is het eveneens zoeken naar de balans tussen het mystieke en de bureaucratie. Zij, die haptonomie als een manier van leven beschouwen, zien met lede ogen aan hoe bureaucraten het mystieke meetbaar en grijpbaar proberen te maken. Alsof de ervaring geliefd te zijn of gekoesterd te worden te vangen is in vragenlijsten, mopperen zij.
Aanhangers van de bureaucratie zuchten dan eens diep en begrijpen niet waarom het andere kamp zich verzet tegen de ‘wetenschap’, het menselijk vermogen om alles wat we voelen naar de rede te brengen.

Ik spreek de wens uit, dat het ons lukt om beide kampen met elkaar te verenigen. Het doet een appèl op ons mens zijn, ons vermogen om liefdevol onder elkaars huid te kruipen, elkaar te be-grijpen. Ik ben daar zeer optimistisch over, haptonomie rukt op in Nederland en verenigt ons. Of je nu in Sinterklaas gelooft of in de Kerstman.