Het is een mooie zomeravond en de zon zakt langzaam achter de horizon. Een zwerm spreeuwen vormt een wolk in de lucht alsof ze met onzichtbare touwtjes aan elkaar zijn verbonden. Zonder elkaar te raken zijn ze voortdurend in beweging, prachtig afgestemd op de andere vogels. Ook de wolk zelf beweegt, het leidt tot de mooiste patronen. Bij ons gaat het precies hetzelfde, ook wij maken deel uit van een zwerm en bewegen daarin mee. Zo’n zwerm kent geen leider en volgt geen bedachte strategie. Als onderdeel van weer een groter geheel volgt de zwerm weer de bewegingen van dat grotere geheel, met de tastzin als onzichtbare navigator.
Maarten Ducrot, oud-wielrenner en commentator, schreef onlangs in het NRC: ‘Het peloton is een systeem waarin de individuele deelnemers, de renners, continu letten op hun buren. Zij moeten zich verbinden aan, en vertrouwen op, het oplossend en organiserend vermogen van de groep als geheel. In feite zijn wielrenners daarin dus weinig anders dan een zwerm spreeuwen. Rijden in een peloton betekent dat je je aan grondwetten van de zwerm moet houden. De renner kan er als individu van profiteren, zolang hij diezelfde regels niet verstoort en bijdraagt aan de veiligheid van het geheel.’
Zonder het te beseffen beïnvloeden en kopiëren we in de zwerm elkaars gedrag. Het zorgt ervoor dat we in een zwerm kunnen vliegen zonder er steeds bij na te hoeven nadenken. Wat we voelen, vinden en doen hangt letterlijk ergens in de lucht en ‘pikken’ we op die manier van elkaar op. Het zit niet in ons, maar we worden erdoor verbonden. We gaan hetzelfde doen, hetzelfde denken en vinden hetzelfde mooi.
Met tienduizenden trekken supporters – gekleed in het oranje – richting Dortmund, waar het Nederlands elftal de halve finale speelt. Ibiza en Bali zijn favoriete bestemmingen, die je in bepaalde zwermen niet mag hebben gemist: iedereen gaat er immers heen. Dit geldt ook voor meningen, restaurants, auto’s, banen, merkkleding, stemmen op de PVV. Opeens heeft iedereen een muisarm of bekkeninstabiliteit, ADHD, autisme of een burn-out. Het is beslist geen aanstellerij, mensen ervaren ook echt klachten. Het hangt in de lucht, die we met elkaar delen.
Als je met een vriend door het bos loopt ga je vanzelf ‘in de pas’ lopen. Kijk maar eens, de voeten bewegen na een tijdje in dezelfde cadans, ongemerkt. Lichamen pakken dat op, die stemmen op elkaar af. Je kunt opeens hetzelfde liedje gaan zingen, beginnen over een zelfde onderwerp, je tegelijk omdraaien in bed. Je hebt aan iemand gedacht en nog dezelfde dag belt ie je op. ‘Nou ja. Toeval bestaat niet!,’ roepen we verwonderd en het voelt tegelijk heel normaal en vertrouwd. Het is de kern van haptonomie, de theorie die je tastzin koppelt aan je gevoelsleven.
Spreeuwen kijken er allang niet meer van op.